راهنمای خرید روغن گیربکس (واسکازین)

روغن گیربکس چیست ؟

روغن دنده یا واسکازین یکی از انواع روغن های مورد استفاده در اتومبیل می‌‌ باشد. وازسکازین یک کلمه روسی بوده و به معنای روغن دنده (Gear oil) می‌‌ باشد. کاربرد این روغن در گیربکس و دیفرانسیل بوده و تفاوت هایی با روغن موتور دارد. در ساخت روغن دنده مواد خاصی اضافه گشته که سبب محافظت از چرخ دنده‌ها و متعلقات آن‌ها در مقابل فشاری که به آن‌ها وارد می‌‌ شود می‌‌ گردد. از آن جایی که دیفرانسیل دارای شرایط کاری مشکل تری می‌‌ باشد به روغن قوی تری  به نسبت گیربکس احتیاج دارد. این روغن‌ها نیز همچون روغن موتور،  طبق استاندارد سطح کیفیت (API) ویسکوزیته و گرانروی SAE)) تقسییم بندی می‌‌ گردند. این نمونه از روغن‌ها حتی در دمای کم نیز از از گرانروی اندکی برخوردارند و سازگاری مناسبی نیز با فلزات درون جعبه دنده از قبیل فولاد و آلیاژ های مس نیز دارند.    

این نوع  روغن نیز مانند سایر روغن‌ها بعد از زمان خاصی باید عوض شود. در صورتی که این روغن همیشه در زمان معین خود تعویض شود سبب کارکرد روان گیربکس، افزايش طول عمر مفيد قطعات، كاهش درجه حرارت گيربكس، كاهش سر و صدا و همچنین  تسریع عملکرد گیربکس خواهد شد. نوع روغن و گیربکس خودرو و شرایط آب و هوايي موجود و عملکرد آن، زمان تعویض روغن را مشخص می‌‌ کنند. به صورت روتین، تعویض روغن دنده با تعویض دیسک و صفحه کلاچ همراه خواد بود. مثلا اگر بعد از هر 100 هزار کیلومتر کارکرد اتومبیل، عمر سیستم کلاچ خودرو نیز به پایان می‌‌ رسد، در این صورت هر دفعه که گیربکس برای عوض کردن دیسک و صفحه کلاچ  باید به طور کامل باز شود روغن دنده  نیز باید عوض شود.

اما این مطالب گفته شده برای خودرو هایی که گیربکس اتوماتیک دارند صدق نمی کند. زیرا این گیربکس‌ها به صورت هیدرومکانیکی عمل می‌‌ کنند و نیروی مورد نیاز از موتور به چرخ‌ها به واسطه فشار روغن و تنظیم نمودن این میزان فشار انتقال پیدا می‌‌ کند. با عوض شدن راه و کنترل نمودن فشار جریان روغن در گیربکس به وسیله شیر های الکترونیکی یا همان شیر های برقی،  دنده‌ها عوض می‌‌ شوند. در چنین اتومبیل هایی، یک نرم افزار وجود دارد که روی قسمت الکترونیکی گیربکس (EGS) نصب شده و تمامی کارهای لازم و کنترل‌ها را خود به تنهایی انجام می‌‌ دهد.

از طریق روزنه هایی که روغن به بیرون نشتی دارد گرد وغبار وارد می‌‌ شود. روغن گیربکس با وجود این ذرات و همین طور عملکرد طولانی در دمای بالا  خیلی زود استهلاک پیدا کرده و دیگر آن خاصیت روز اول خود را ندارد. پس باید مرتب چک شود تا آسیبی به وجود نیاید.

نشانه‌ها و علائم تعویض و نشتی روغن گیربکس

روغنی که نشتی می‌‌ کند را چک کنید. روغن گیربکس با رسیدن به زمان تعویض قهوه ای رنگ خواهد شد اما در غیر اینصورت قرمز است. البته این نکته را در نظر داشته باشید که ضد یخ‌ها و مایع برف پاک کن  نیز قرمز می‌‌ باشند به کمک بو و میزان غلظت می‌‌ توان آن‌ها را از هم تشخیص داد.

بعد از بررسی رنگ نیاز است که بو و میزان غلظت این ماده بررسی شود. روغن گیربکس حالت روغنی و چربی داشته و صاف و یک دست می‌‌ باشد .و به همین دلیل ممکن است با روغن موتور و روغن ترمز اشتباه گرفت. بوی این روغن شبیه به بوی نفت است. ولی با رسیدن به زمان تعویض دیگر بوی آن مانند روغن سوخته می‌‌ شود. همچنین جایی که مایع از آن نشت کرده است را نیز لازم است چک نمایید.چرا که  اگر از قسمت جلو یا وسط ماشین نشتی صورت گرفته باشد می‌‌ توان تشخیص داد که این ماده روغن گیربکس است. چرا که عموما روغن گیربکس از جلو یا وسط ماشین نشت می‌‌ کند.

همیشه و در همه وقت به نشانه‌ها و علائم اتومبیل خود توجه داشته باشید. برای مثال اگر روغن گیربکس اتومبیل در سطح پایینی قرار گیرد  که عموما بیانگر نشتی روغن گیربکس است، گیربکس عملکرد مناسبی نخواهد داشت و خیلی ضعیف عمل می‌‌ کند. چنانچه روغن گیربکس تمام شده باشد که باز هم امکان دارد در اثر نشتی باشد، گیربکس خودرو اصلا عمل نخواهد کرد. پس برای این که مانع از نشتی روغن گیربکس شوید حتما به طور مرتب آن را بررسی کرده و خوب از آن نگه داری کنید. با توجه به اندازه کارکرد اتومبیل شما، عموما هر دو سال یا بعد از هر 50 هزار کیلومتر باید روغن گیربکس عوض شود.

با  انجام مرتب یک چکاپ ساده می‌‌ توانید مانع از ایجاد از هزینه های احتمالی شوید که معمولا مقدار آن نیز زیاد خواهد بود.

فرق بین روغن دنده و روغن گیربگس چیست؟

ابتدا  این را در نظر داشته باشید که روغن واسکازین برای خودروهایی با جعبه دنده دستی (Manual Gear Boxes)  و روغن گیربکس (Automatic transmission fluid) نیز برای اتومبیل هایی با جعبه دنده اتوماتیک    (Automatic Transmissions) استفاده می‌‌ شود. اما در بعضی از مواقع استثنا نیز وجود خواهد داشت که درک آن را مشکل می‌‌ سازد. برای فهم بهتر به بررسی تفاوت های میان جعبه دنده اتوماتیک و جعبه دنده دستی خواهیم پرداخت:

گیربکس دستی و گیربکس اتوماتیک برای فراهم نمودن امکان تعویض دنده برای کنترل سرعت، قدرت و جهت حرکت یکسان عمل می‌‌ کنند. ولی نوع فرآیند انتقال قدرت  در آن‌ها با در نظر گیری روغن گیربکسی که استفاده می‌‌ کنند متفاوت است.

جعبه دنده دستی  (Manual Gearbox): این جعبه دنده دارای دو میله (شافت) و یک سری دنده است. در این سیستم با تعویض موقعیت دسته دنده و درگیر شدن دنده‌ها انتقال قدرت صورت می‌‌ گیرد. بر اثر درگیر شدن دنده ها، گرما، قدرت و اصطحکاکی شدید ما بین قطعاتی که با یکدیگر در تماس هستند ایجاد خواهد شد.

در نتیجه جهت تعویض دنده آسان، کاهش خوردگی و ساییدگی و حرکت راحت دنده های در تماس با هم نیاز است که از روغن گیربگس دستی استفاده نمود و از خاصیت روانکاری آن بهره برد. این روغن باید ویژگی هایی را دارا باشد که حال با آن‌ها آشنا خواهیم شد:

ویژگی‌های روغن گیربگس دستی

ویسکوزیته یا گرانروی  :اندازه گرانروی در انتخاب روغن دنده خیلی مهم می‌‌ باشد. روغن دنده به نسبت روغن موتور غلیظ تر است. از آن جایی که دنده‌ها شدیدا با یکدیگر درگیر می‌‌ شوند نیاز است که روغن دنده غلیظ باشد تا بتواند کلا سیستم را پوشش دهد تا مانع از وارد شدن فشار به دنده‌ها شود و از آسیب دیدن دنده‌ها جلوگیری شود.

مقاومت در برابر حرارت های بالا:  روغن دنده باید بتواند در برابر حرارت بالا مقاومت کند و به عبارتی از نقطه جوش بالایی برخوردار باشد. چرا که وقتی دنده‌ها با هم در تماس هستند حرارت ایجاد می‌‌ شود و سطح دنده نیز داغ می‌‌ شود و احتمال اینکه دنده صدمه ببیند افزایش پیدا می‌‌ کند. روغن واسکازین می‌‌ تواند گرمای دنده‌ها را منتقل کند و با این کار از دنده‌ها محافظت می‌‌ کند.

مقاومت در برابر فشار بالا: طبق گفته های قبل روغن واسکازین باید قابلیت تحمل فشار داشته باشد. زیرا سیستم گیربکس دستی به گونه ای عمل می‌‌ کند که دائما به دنده‌ها فشار وارد می‌‌ شود که سبب خوردگی و از بین رفتن دنده‌ها می‌‌ شود. از این رو برای افزایش مقاومت دنده‌ها در برابر فشار به روغن دنده، مکمل EP (Extreme pressure)   و مکمل ضد خوردگی  (Antiwear additive)افزوده می‌‌ شود.

جعبه دنده اتوماتیک (Automatic Transmission)

طراحی این نوع از جعبه دنده‌ها جهت تعویض اتوماتیک دنده‌ها به گونه ای است که دارای یک مبدل گشتاور هیدرولیکی و یک مجموعه خورشیدی با نسبت دنده‌های متفاوت هستند. که تعویض دنده اتوماتیک توسط یک سامانه کنترل هیدرولیکی صورت می‌‌ گیرد. در این سیستم به نسبت سیستم گیربکس دستی از دنده های کوچک تری استفاده شده است. و البته قطعات در تماس در این گیربکس‌ها بیشتر هستند. از این رو روغنی که در جعبه دنده اتوماتیک استفاده می‌‌ شود با روغن جعبه دنده دستی فرق می‌‌ کند.

روغن گیربکس اتوماتیک علاوه بر روانکاری سیستم گیربکس باید قابلیت انتقال قدرت از پمپ روغن به کلاچ را داشته چرا که موجب می‌‌ شود حرکت دنده‌ها در سیستم کنترل گردند. از این رو برای آن که روغن گیربکس بتواند این وظایف را به خوبی انجام دهد باید ویژگی هایی داشته باشد. برای اینکه بتوان این روغن را از روغن موتور تشخیص داد رنگ آن عموما به رنگ سبز یا قرمز می‌‌ باشد.

ویژگی‌های روغن گیربکس اتوماتیک

ویسکوزیته یا گرانروی : این روغن هیدرولیک بر عکس روغن  گیربکس دستی باید رقیق باشد. این روغن به گونه ای طراحی شده که جهت روانکاری تمامی قطعات حساس سیستم به نسبت روغن گیربکس دستی گرانروی کم تری داشته باشد. عموما داری شاخص گرانروی بین 0 W-5 یا 5W-10  هستند. این روغن باید سیال خوبی جهت انتقال قدرت باشد.

تمیز نگاه داشتن قطعات داخلی گیربکس: برای افزایش بازدهی گیربکس لازم است مسیر ارتباطی روغن گیربکس همیشه تمیز باشد از این رو در روغن گیربکس مواد تمیز کننده نیز اضافه می‌‌ شود.

مقاومت در برابر دماهای بالا: روغن گیربکس دارای قابلیت خنک کنندگی بالایی می‌‌ باشد و تقریبا همانند مایع خنک کننده موجود در رادیاتور عمل می‌‌ کند. روغن گیربکس قادر است حرارت دنده‌ها را انتقال داده و از داغ شدن دنده‌ها بر اثر تماس با هم جلوگیری می‌‌ کند. روغن گیربکس اتوماتیک به نسبت روغن دستی از نقطه جوش پایین تری برخوردار است. و همچنین طول عمر بیشتری را به لطف مکمل های مخصوصی به ارمغان می‌‌ آورد.

مقاومت در برابر تشکیل کف  : (Foam inhibitor)از دیگر قابلیت های روغن گیربکس اتوماتیک می‌‌ توان به این نکته  اشاره کرد که مانع از کف کردن روغن می‌‌ شود چرا که این کار از انتقال قدرت به سیستم گیربکس جلوگیری می‌‌ کند و بازدهی گیربکس را نیز کاهش می‌‌ دهد. به همین دلیل است که روغن گیربکس‌ها از قابلیت ضد کف برخوردارند.

نکات مهم در خرید روغن گیربکس

به نظر شما می‌‌ توان برای جعبه دنده دستی از روغن گیربکس اتوماتیک نیز استفاده نمود؟

ممکن است در بعضی مواقع روغن گیربکس اتوماتیک جایگزین روغن واسکازین گردد. اما خلاف این عمل شدنی نیست و هرگز نمی توان برای سیستم گیربکس اتوماتیک، روغن  واسکازین به کار برد. چرا که غلظت بالای روغن دنده سبب گرفتگی، میان مسیر های سیستم گیربکس اتوماتیک خواهد شد.

نحوه تشخیص روغن گیربکس دستی و اتوماتیک چگونه است؟

برای این کار به نوشته های روی جلد بطری روغن گیربکس مراجعه نمایید. چنانچه عبارت MTF که مخفف (manual transmission fluid) می‌‌ باشد ذکر شده بود روغن موجود، روغن گیربکس دستی می‌‌ باشد. و عبارت ATF که مخفف (automatic transmission fluid )  می‌‌ باشد نشان دهنده روغن گیربکس اتوماتیک می‌‌ باشد. البته روغن گیربکس اتوماتیک به نسبت روغن گیربکس دستی از غلظت کمتری برخوردار است.

نحوه بررسی روغن گیربکس دستی به چه صورت است؟

این کار کمی مشکل است. و برای این کار به ابزار مخصوصی نیاز است چرا که این سیستم فاقد گیج بوده که بتوان از طریق آن مورد بررسی قرار گیرد. لذا برای بررسی آن حتما به تعمیرگاه معتبر و نمایندگی های مجاز مراجعه نمایید.

چه نوع روغنی برای برای گیربکس دستی ماشین (خودرو) مناسب است؟

روغن گیربکس های دستی نیز همانند روغن موتور‌ها طبق سطح کیفیت (API)  و ویسکوزیته (شاخص SAE) دسته بندی خواهند شد. توصیه می‌‌ شود جهت انتخاب روغن دستی دفترچه راهنمای خودرو را مطالعه نمایید.

شرکت سازنده و قیمت

شرکت هاي مختلفي در زمينه توليد و عرضه روغن گیربکس ، فعال هستند.

توتال، بیزول، آیسین، الف، کاسپین، هیوندای اکس تیر، آترود، فوسر، پروفی کار، لیکومولی، سینولکس، تاپ وان، تویوتا جنیون پارتس، لوبرکس، لوکینی، نیسان، پترونول، رکسول، پروکر، سوزوکی، مرسدس بنز، مزدا، بهران، موبیل، به توتال، لوپ تک، آدینول، اسپیدی،موبیس، مبانول، وایکو، زد اف، الیستر اُیل، موتول و … از مشهورترين برند هاي اين زمينه هستند. شرکت هاي سازنده اين محصولات، آن ها را با قيمت هاي گوناگوني به بازار عرضه کرده اند و به طور کلي قيمت اين محصولات بين 20 هزار تومان تا 600 هزار تومان است.